Góry Atlas (północ Afryki), przekraczające 4000 metrów wysokości, stanowią solidną barierę dla przepływu genów. W połączeniu z ograniczonym obszarem w jakim skorpiony się przemieszczają (okolice schronień) oraz niewielkimi zdolnościami do rozszerzania obszaru okupowanego przez daną populację (kilka metrów rocznie), przyczyniło się to do wyodrębnienia się wewnątrz- i międzygatunkowych różnic. Poprzednie badania Buthus spp. wykazały podział na linii północ-południe oraz wschód-zachód. Aktualnie analizę skoncentrowano na B. elmoutaouakili. Zebrano 61 osobników z 18 lokalizacji z pogórza Atlasu Wysokiego oraz Antyatlasu - okolice Sus w Maroku.

Pośród osobników tych wyodrębniono 5 różnych linii genetycznych. Porównano je również z przedstawicielami innych Buthus spp. z Europy oraz północnej Afryki. Dzięki metodzie zegara molekularnego wyróżniono trzy główne, wyodrębnione 4-5 milionów lat temu grupy:

• z zachodu i północy Atlasu Wysokiego,
• z doliny Sus oraz przyległych terenów górskich,
• z południowego zachodu Antyatlasu.

Kolejne podziały dwóch pierwszych grup nastąpiły około miliona lat później.

Reakcją na zmianę warunków klimatycznych bywa na ogół zmiana obszaru występowania. B. elmoutaouakili prawdopodobnie zamieszkiwał wąski obszar - niezbyt mokre niziny podczas interglacjału oraz nie za zimne góry w glacjale. Wysokie góry stanowiły barierę przed dalszym rozprzestrzenianiem się. Powtarzające się rozszerzenia oraz zmniejszenia obszaru występowania, spowodowane znacznymi zmianami klimatycznymi, znacznie przyczyniły się do obserwowanej dziś różnorodności.

Europa vs. Maghreb

W przypadku blisko spokrewnionych do B. elmoutaouakili gatunków zamieszkujących Europę: B. ibericus oraz B. occitanus, zaobserwowano jedynie niewielkie różnice wewnątrzgatunkowe. Wywnioskowano, że północ Afryki przez ostatnie 5 milionów lat, mimo zimnych czasów plejstocenu, była bardziej odpowiednim terenem dla Buthus spp. Na Półwyspie Iberyjskim natomiast podczas epoki lodowcowej skorpiony te miały znacznie bardziej ograniczoną przestrzeń - jednie południe półwyspu. Poskutkowało to niższym zróżnicowaniem.

Dalsze badania

Badania molekularne ostatnimi laty pozwoliły wyodrębnić kilka zróżnicowanych genetycznie populacji, część z nich została nawet opisana jako nowe gatunki. Ich status jednak pozostaje pod znakiem zapytania. Do rezultatów analizy pojedynczego markera molekularnego (jak w przypadku powyższych badań) podchodzić powinno się z dystansem, nie zawsze jest to dobrą podstawą do wyodrębniania gatunków. Przyszłe rewizje taksonomiczne opierać się powinny na zarówno analizie molekularnej, morfologicznej, jak i morfometrycznej.

Bibliografia

• Husemann M, Schmitt T, Stathi I, Habel JC. Evolution and radiation in the scorpion Buthus elmoutaouakili Lourenco and Qi 2006 (Scorpiones: Buthidae) at the foothills of the Atlas Mountains (North Africa). J Hered. 2012 Mar-Apr;103(2):221-9. Epub 2012 Feb 6. PubMed PMID: 22312118.