Iran należy do największych krajów na Bliskim Wschodzie. Obejmuje obszary o bardzo zróżnicowanych glebach oraz warunkach atmosferycznych. To znowu przekłada się na niesamowitą różnorodność flory oraz fauny, w tym oczywiście skorpionów. Często pojawiają się o nich publikacje - głównie pod kątem taksonomii, lecz o jadzie i zagrożeniu stanowionym przez gatunki z tamtejszych terenów również zapominać nie można.

Według najnowszych danych, do kraju przypisuje się 52 gatunki oraz 25 podgatunki z 22 rodzajów i 4 rodzin. Informacje na ten temat jednak często ulegają zmianie - wraz z eksplorowaniem nowych terenów oraz dalszą analizą uprzedniego materiału. Wątpliwości jednak nie podlega fakt, że większość (około 88%) gatunków to przedstawiciele rodziny Buthidae.

Ogólne statystyki

Ukłucia przez skorpiony są ważnym problemem zdrowotnym, szczególnie jeśli chodzi o dzieci. Zostały one odnotowane we wszystkich trzydziestu prowincjach kraju, lecz najpoważniejsze przypadki występują na południu oraz południowym-zachodzie. Rocznie w Iranie odnotowuje się około 42 500 ukłuć, 19 z nich kończy się śmiercią. Większość ukłuć ma miejsce latem.

Groźne gatunki

Niespodzianką zdecydowanie nie powinien być fakt, że większość groźnych przypadków spowodowanych jest kontaktem z przedstawicielami rodziny Buthidae. Oprócz nich niebezpieczeństwo stanowi również jeden gatunek z Hemiscorpiidae.

Hemiscorpius lepturus

Jest odpowiedzialny za aż 67% śmierci. Wielu ukłutych, szczególnie dorośli, przez pierwsze 24-72 godziny odczuwa jedynie lokalny świąd. Często właśnie po tym czasie pojawiają się poważniejsze objawy. Wśród początkowych występują między innymi: hipertermia, nadmierne pocenie się, spadek ciśnienia tętniczego, tachykardia, skurcze mięśni i drgawki. Ponadto wystąpić może martwica, niewydolność nerek, oraz wspomniana już śmierć.

Publikacja zawiera zdjęcia dzieci ukłutych przez ten gatunek, rzucające światło na potencjał jadu.

Androctonus crassicauda

Najczęstszymi objawami, obok lokalnego bólu, jest przyspieszony oddech, utrata przytomności lub senność, czy też problemy żółądkowo-jelitowe.

U osób, które następnie zmarły, odnotowano także m.in.: silne skurcze brzucha, tachykardię, niedociśnienie tętnicze, hipotermię. Śmierć nastąpiła 9-36 godzin po ukłuciu.

Mesobuthus eupeus

W Iranie nie wywołuje poważnych objawów. Zazwyczaj kończy się na lokalnym bólu, czy symptomach pokroju bólu głowy. Natomiast już w Algierii oraz Tunezji odnotowano kilka przypadków śmiertelnych.

Compsobuthus matthiesseni

Według relacji osób ukłutych, doprowadzić może do krwiomoczu. Mimo że gatunek ten występuje na terenach miejskich oraz często odwiedza ludzkie posiadłości, nie ma oficjalnych raportów. Możliwe więc, że osoby które doświadczyły krwi w moczu, pomyliły ten gatunek z jednym ze wspomnianych wcześniej gatunkiem o podobnej barwie.

Odontobuthus doriae

Wywołuje ból, skurcze mięśni. Symptomy na ogół są najsilniejsze przez pierwsze 25 godzin. Gatunek ten jednakże przyczynił się do pojedynczych przypadków asymetrycznego obrzęku płuc.

Hottentotta saulcyi

Mimo, że wywołuje silny ból, poważniejsze objawy nie zostały odnotowane.

Mesobuthus caucasicus

Objawy podobne jak w przypadku M. eupeus - głównie ból w ukłutym miejscu.

Orthochirus scrobiculosus

W roku 2006 odnotowano jeden przypadek śmiertelny. 10-latka przywieziono do szpitala 5 godzin po incydencie. Już wtedy był w śpiączce, wkrótce później zmarł. Jednakże jako że rodzaj ten uważany jest za zupełnie niegroźny dla człowieka, nie możemy w tym przypadku wykluczyć błędnej identyfikacji (możliwa pomyłka z młodym A. crassicauda).

Na ogół gatunek ten wywołuje średniej siły ból, utrzymujący się nie dłużej niż 15 godzin.

Apistobuthus pterygocercus

Dostępny jest jedynie jeden raport. Według niego u pacjenta zaobserwowano m.in. duszności oraz świszczący oddech, nadmierne ślinienie, łzotok, wzdęcia żołądka.

A po ukłuciu...

Jeśli tylko gatunek został zidentyfikowany, odpowiednia antytoksyna jest dostępna, a objawy wystarczająco poważne - jest ona aplikowana. Mimo że w Iranie nie odnotowano reakcji anafilaktycznej na antytoksynę, w mniej poważnych przypadkach unika się jej stosowania.

Antytoksyna produkowana jest dla 6 gatunków występujących w Iranie: A. crassicauda, M. eupeus, O. doriae, H. saulcyi, H. schach oraz H. lepturus.

Abstrahując nieco od omawianego kraju, zachęcamy do zapoznania się z artykułem na temat postępowania po ukłuciu przez skorpiona.

Bibliografia

• Dehghani R, Fathi B. Scorpion sting in Iran: A review. Toxicon. 2012;60(5):919-33.