Ukłucia przez skorpiony są poważnym problemem we wielu rejonach świata. Rokrocznie dotyka on ponad 1,2 miliona ludzi, niosąc ze sobą ponad 3 250 zgonów (0,27%)^[2], o czym pisaliśmy już wiele razy.

Skorpionowa fauna Maroka należy do najbogatszych w obrębie północnej Afryki oraz rejonie Morza Śródziemnego, o czym wspominaliśmy też przy kilku okazjach. Poprzednie badania ukazały tam na przestrzeni lat 2001-2004 ukłucia w ilości 81 471. Marrakesz-Tansift-Al-Hauz niewątpliwie jest jednym z bardziej obfitych w tego typu incydenty miejscem. W tym samym okresie wystąpiło tam 7 703 ukłuć (śmiertelność na poziomie 0,011% ). W prowincji El Kelaa des Sraghna znajdującej się na badanym obszarze, występują średnio 3,2 ukłucia na 1000 mieszkańców. Pacjenci poniżej 15 roku życia stanowili 34%. Śmiertelność sięgnęła 0,7%.

Walka z ukłuciami i ich niewątpliwie groźnymi skutkami wiązać się musi z zaznajomieniem się ze stopniem zagrożenia niesionym przez dane gatunki, a także z poszerzaniem wiedzy na temat ich występowania oraz samego postępowania po ukłuciu. Ostatnie badania wiązały się właśnie z tymi zagadnieniami.

Marrakesz-Tansift-Al-Hauz

Według badań prowadzonych między 1996 a 2006 rokiem, na terenie tym odnotowano 11 gatunków oraz podgatunków, co stanowi 28% fauny Maroka. Wśród 724 ukłuć wystąpiły 32 przypadki śmiertelne (4,4%). Co nie powinno stanowić niespodzianki, Androctonus mauritanicus odpowiedzialny jest za większość z nich. Spora część bliskich spotkań ze skorpionami nastąpiła w domach. W większości ukłucia dotyczyły kończyn.

Kolejnymi po A. mauritanicus, które najczęściej zatapiały swoje kolce w ludzkim ciele, są Buthus spp., których na obszarze badań spotkać możemy aż 5. Rzadziej sprawcą wypadku był H. gentili, zostawiając za sobą trzy Scorpio spp. Te ostatnie są gatunkami kopiącymi, ich kontakt z ludźmi jest niezmiernie rzadki.

W domu najniebezpieczniej

Spośród wspomnianych wcześniej 32 zgonów, za 22 odpowiedzialny był A. mauritanicus, za pozostałe 10 H. gentili. 25 z tych przypadków nastąpiło w domach lub ich okolicach. Często przyczyną było chodzenie boso czy też przypadkowy kontakt podczas zakładania części ubioru. Kolejnymi przyczynami było nieostrożne wkładanie rąk w różnego rodzaju szczeliny czy podnoszenie kamieni.

Przypadki śmiertelne najczęściej występowały latem (czerwiec-sierpień), co pokrywa się z okresem największej aktywności skorpionów. Najczęściej dotyczyły dzieci i osób starszych.

Okład ze skorpiona

Niski poziom wiedzy, a także mało placówek medycznych, kieruje ludzi, nawet tych mieszkających blisko szpitali, do stosowania medycyny tradycyjnej. W większości przypadków poszkodowani częściej kierowali się do osób "leczących" ziołami czy innymi tradycyjnych metodami. Część z nich stosuje opaski uciskowe, nacinanie czy nawet odsysanie ustami ukłutego miejsca. Do miejsca tego przykładane bywają: mięso, czosnek, różnie zioła, miód, bursztyn oraz inne, równie "lecznicze" materiały, włącznie ze zgniecionym samym skorpionem!

Wiele z wymienionych czynności nie tyle co pomóc nie może, to może nawet zaszkodzić. Udanie się do ośrodka leczniczego byłoby zdecydowanie bardziej racjonalnym wyjściem, jednak aby doprowadzić do popularyzacji tej metody, potrzebna jest większa ilość szpitali oraz przede wszystkim edukacja.

A oprócz edukacji i szpitali...

Autorzy publikacji wymienili sporo konkretniejszych rozwiązań mających na celu obniżenie szkód niesionych przez skorpiony. Wśród bardziej radykalnych wymieniono zmniejszenie populacji skorpionów, lecz już zwiększenie liczby domowych "drapieżników" (np. kury, kaczki, indyki, koty czy jeże), które skorpionami z otoczenia domów mogłyby się zająć, brzmi rozsądniej i łatwiej do zrealizowania. Łatanie dziur w ścianach, porządkowanie śmieci czy skupisk kamieni (których to (obu) w Maroku jest zatrzęsienie, a są idealnym siedliskiem dla skorpionów), noszenie butów po zmroku, sprawdzanie ich (oraz innych ubrań) zawartości przed założeniem, unikanie spania bezpośrednio na ziemi, sadzenie roślin mogących odstraszać skorpiony (np. Calotropis procera), to kolejne sensowne propozycje mogące prowadzić do zmniejszenia ilości ukłuć.

Kiedy już do ukłucia dojdzie, warto wiedzieć jak postępować (a Ty przeczytałeś już nasz poradnik?). Uspokojenie pacjenta i zredukowanie jego wysiłku jest podstawową czynnością, zaraz po której nastąpić powinno schłodzenie miejsca ukłucia. Warto, by ludzie żyjący w okolicach zamieszkałych przez skorpiony umieli odróżniać te bardziej niebezpieczne, a idealną sytuacją jest złapanie sprawcy wypadku. Produkcja antytoksyn odpowiednich dla najniebezpieczniejszych gatunków, rozprowadzanie jej w lokalnych ośrodkach medycznych oraz edukacja personelu medycznego jest również bardzo ważne.

Bibliografia

• [1] Touloun O, Boumezzough A, Slimani T. Scorpion envenomation in the region of Marrakesh Tensift Alhaouz (Morocco): epidemiological characterization and therapeutic approaches. Serket. 2012;13(1/2):38-50.
• [2] Chippaux J.P & Goyffon M. 2008. Epidemiology of scorpionism: a global appraisal. Acta Trop.,107(2): 71-9.