Jakiś czas temu wydano książkę "Pesticides in the Modern World - Pests Control and Pesticides Exposure and Toxicity Assessment", której głównym tematem, jak sugeruje sam tytuł, są pestycydy oraz sposoby zwalczania szkodników. Niewątpliwie cała pozycja jest ciekawa, lecz uwagę naszych czytelników przykuć powinien szczególnie rozdział poświęcony pająkom oraz skorpionom (Chemical Control of Spiders and Scorpions in Urban Areas). W podejściu do pajęczaków jako do szkodników przeznaczonych do eksterminacji, na ogół najwięcej atencji otrzymują roztocze (Acari), podczas gdy pozostałe rzędy pozostają zaniedbane. We wspomnianym rozdziale przybliżono temat chemicznej oraz mechanicznej kontroli właśnie skorpionów oraz pająków synantropijnych.

Dlaczego tępić?

Autorzy, po ogólnikowym przybliżeniu biologii, ekologii, cyklu życia oraz zwyczajów skorpionów, przechodzą do powodu ograniczania ich populacji. Pokrótce omówione zostaje zagrożenie ze strony przedstawicieli rzędu Scorpiones dla ludzi na całym świecie, z naciskiem na Meksyk oraz Brazylię. Dla przypomnienia 2,3 miliarda ludzi żyje w zasięgu skorpionów, rokrocznie średnio 1,2 miliona jest kłutych, co prowadzi do 3250 śmierci. Jako że tematyka ta była wielokrotnie omawiana na łamach serwisu, nie będziemy aktualnie wchodzić w szczegóły.

Jak tępiono w Meksyku?

Jedną z ciekawszych opisanych metod, jest oferowanie nagród pieniężnych przez władze Meksyku... Za łapanie skorpionów! Miało to miejsce na początku XX wieku i poskutkowało odłowieniem od 80 do 100 tysięcy osobników Centruroides spp. W roku 1962 w kilku obszarach kraju wprowadzono plan ochrony przed szkodnikami, który spośród mechanicznych środków obejmował umieszczanie płytek ceramicznych oraz blach wokół fundamentów domów. Przy wejściach do nich natomiast rozpylano lidan, jednak substancja ta okazała się małoskuteczna, a po 1994, wraz z innymi środkami chloroorganicznymi, również nielegalna. Wedle nowych wytycznych, stosować powinno się karbaminiany oraz pyretroidy. Spośród tych drugich, dobrze odstraszać niechcianych gości okazało się stosowanie naprzemiennie cyflutryny, bifentryny oraz delametryny.

Oprócz powyższych, pojawił się również zbiór zaleceń, jak do ukłucia nie dopuścić. Obok podstawowych zasad bezpieczeństwa, typu sprawdzanie części ubioru przed założeniem, nie chodzenie boso czy używanie wspomnianych wcześniej śliskich materiałów, opublikowano również bardziej abstrakcyjne wizje, takie jak umieszczanie nóg łóżka dziecięcego w pojemnikach wypełnionych wodą.

Jak tępiono w Brazylii?

Tutaj również na początku XX wieku pojawiła się oferta finansowego wynagrodzenia za złapane skorpiony. Tym razem użyte miały one zostać do produkcji antytoksyny. Na przestrzeni 6 lat złapano ponad 100 tysięcy osobników. W warunkach laboratoryjnych potwierdzono szkodliwość dla skorpionów wielu substancji, które jednak na bardziej otwartych przestrzeniach okazały się mało skuteczne. Badano również ksyleny oraz gaz zawierający dwutlenek siarki - które okazały się przynosić lepsze efekty, równocześnie jednak będąc trudnymi w stosowaniu oraz szkodliwymi dla środowiska i ludzi - zabroniono więc ich używania. Uznano również, że środki chemiczne są krótkotrwałą metodą pozbycia się skorpionów - po zaprzestaniu ich rozpylania wrócą.

Sporządzono listę zaleceń, mających utrudnić skorpionom penetrację domów, które powinny być sprawdzane przez władze sanitarne przed udzieleniem zgody na budowę. Wśród nich było otaczanie domów kurami, które ponoć są w stanie konsumować skorpiony w bardzo dużych ilościach. W bogatych dzielnicach zalecano kupowanie skorpionów celem redukcji ich populacji.

W latach ‘90 poświęcono wiele uwagi pestycydom o podobnym składzie, jak te stosowane w Meksyku. Diazinon okazał się obiecującym środkiem, w warunkach laboratoryjnych uśmiercającym Tityus serrulatus, który oczywiście jest głównym zagrożeniem w Brazylii, bardzo skutecznie. Kolejny raz jednak praktyka okazała się brutalniejsza - środek, owszem, działał, lecz odstraszone nim skorpiony migrowały do sąsiednich obszarów, przenosząc jedynie problem, zamiast go likwidować. Na szeroką skalę podjęto działania edukacyjne oraz inne, niechemiczne i być może równie skuteczne. Rozdawano ulotki informacyjne, urządzano zbiorowe sprzątania, kładzono nacisk na edukację w szkołach.

Spośród projektów wdrożonych w ostatnich latach wspomnieć trzeba ten prowadzony od roku 2006 oraz 2008 w Bandeirantes. Polegał on na analizie miejsc występowania skorpionów w mieście, a następnie ich odławianiu przez przeszkolony zespół. Po raz kolejny okazało się, iż często jest to skuteczniejsza i bezpieczniejsza dla otoczenia metoda, niż pestycydy.

Jak tępić?

W Meksyku, według norm obowiązujących od 2002 roku, stosować należy pyretroidy oraz karbaminiany. Najnowsze brazylijskie rekomendacje natomiast stwierdzają, że chemia nie jest optymalną drogą. Według nich, substancje stosowane w Meksyku przeciw Centruroides spp. nie dają wystarczających rezultatów w przypadku brazylijskich Tityus spp.

W przyszłości, oprócz edukacji, która jak pokazuje historia, jest niezwykle ważna, nacisk należy położyć na dalsze badania laboratoryjne. Przykładowo interferencja RNA (RNAi) zastosowana może być celem stworzenia pestycydów dedykowanych dla danego gatunku. Również feromony mogą zostać wykorzystane do kontroli populacji pajęczaków, choć w przypadku skorpionów, daleka do tego droga.

Bibliografia

• Ramires EN, Navarro-Silva MA, de Assis Marques F. 2011. Chemical Control of Spiders and Scorpions in Urban Areas, Pesticides in the Modern World - Pests Control and Pesticides Exposure and Toxicity Assessment, Dr. Margarita Stoytcheva (Ed.), ISBN: 978-953-307-457-3, InTech, DOI: 10.5772/16562.