Rodzaj Leiurus, przez długi czas reprezentowany jedynie przez L. quinquestriatus, występuje na północy Afryki oraz Środkowym Wschodzie. Jad jego przedstawicieli jest wysoce toksyczny i skomplikowany chemicznie, co skutkowało zainteresowaniem naukowców głównie pod tym kątem. Mimo gęstości populacji jednak do tej pory nie przyjrzano się wystarczająco dokładnie jego taksonomii.

Tło historyczne

Leiurus został opisany we wczesnych latach XIX wieku, jako podrodzaj rodzaju Androctonus, i gromadził gatunki o wąskiej metasomie (do czego nawiązuje nazwa Leiurus; leptochelys, macrocentrus, quinquestriatus, thebanus, tunetanus), które, oprócz jednego, z biegiem czasu, zostały przeniesione do innych rodzajów lub zsynonimizowane z innymi gatunkami. Leiurus, jako takson monotypowy, został podniesiony do rangi rodzaju w roku 1949 - u L. quinquestriatus odnotowywano jednak podgatunki - typowy, L. quinquestriatus hebraeus, oraz kilka innych, które skończyły jako synonimy tychże dwóch (jedynie status L. quinquestriatus voelschowi pozostawał do dziś niepewny). Dopiero 12 lat temu do rodzaju zaczęły dochodzić nowe gatunki - chronologicznie L. jordanensis, L. savanicola, L. nasheri oraz L. abdullahbayrami. Obecnie analiza materiału, głównie z Półwyspu Arabskiego, przyniosła opis 4 kolejnych gatunków oraz zmiany w poprzednio znanych taksonach - przywrócenie ważności L. brachycentrus, zsynonimizowanie do niego L. nasheri oraz podniesienie statusu L. hebraeus.

Gatunki

Leiurus brachycentrus stat. nov.

60-72 mm całkowitej długości, podstawowym kolorem jest żółty, a kończyny zdobione są brązowo-szarymi plamkami, natomiast V segment metasomy jest ciemniejszy. Samce posiadają 31-35 zębów na pektynach, samice 25-28.

Występuje w Jemenie oraz południowo-zachodniej Arabii Saudyjskiej, na nisko położonych, piaszczystych, terenach przybrzeżnych. Podczas gdy pustynia Tihama charakteryzuje się średnią temperaturą w dzień na poziomie 43°C oraz wilgotnością 40-60%, obszary również zamieszkałe przez ten gatunek, a leżące bardziej na południe, znane są z mgły przybrzeżnej.

Za młodszy synonim uznano Leiurus nasheri.

Leiurus macrocentrus sp. nov.

Osiąga 61-88 mm długości, barwa od żółtej po blado-pomarańczową, V segment metasomy lekko ciemniejszy. Już nazwa gatunkowa odnosi się do wysokiej liczby zębów na pektynach, która u samców wynosić może od 33 po 43, natomiast u samic 30-37.

Spotkać go można w Omanie, na piaszczystych terenach od poziomu morza po 800 metrów wyższe. Odławiane często były przed swoimi kryjówkami, polując techniką sit-and-wait.

Leiurus haenggii sp. nov.

Całkowita długość to 65-97 mm. Ubarwienie żółte po żółto-pomarańczowe, tergity oraz V segment metasomy brązowo-szary. Na pektynach znajdziemy 28-39 zębów u samców oraz 24-32 u samic.

Sugeruje się szerokie występowanie na Półwyspie Arabskim - od linii brzegowej aż po 2828 metry nad poziomem morza. Występują na terenach skalnych i żwirowych.

Leiurus arabicus sp. nov.

Osiąga od 74 aż po 100 mm długości. Samce posiadają 34-40 zębów na pektynach, samice 28-33. Przy ubarwieniu żółtym po żółto-pomarańczowe, karapaks, tergity oraz V segment metasomy przyjmują ciemniejsze kolory. Występuje na Półwyspie Arabskim, zamieszkuje suche, kamieniste tereny.

Leiurus heberti sp. nov.

Dorosłe osobniki mierzą 73-83 mm oraz ubarwione są podobnie do L. haenggii, do którego gatunek ten jest blisko spokrewniony. Samce charakteryzują się 36-37 zębami na pektynach, samice mają ich 33-34. Gatunek znany z gór z jednej z prowincji Omanu.

Leiurus hebraeus stat. nov.

Niewielki gatunek, osiągający 58-77 mm. Podstawowym kolorem jest żółty po pomarańczowo-brązowy. U samców naliczymy 33-37 zębów, u samic 27-32. Omówiono 11 cech, które sugerowane były przy rozróżnianiu go od L. quinquestriatus, kiedy jeszcze był jego podgatunkiem. Jednoznaczne rozróżnienie gatunków sugeruje się jednak na bazie dwóch z nich:

• niższa liczba granulacji na III segmencie metasomy,
• jedynie u samców - słabo zaznaczona lub nieobecna granulacja na sternitach.

Podziału dokonano głównie na bazie miejsca występowania - Afryka vs. Środkowy Wschód. L. hebraeus zamieszkuje Izrael, Jordanię, Syrię oraz Liban. Populacja z południa Synaju należeć może do nieopisanego do tej pory gatunku.

Leiurus quinquestriatus

Osiąga 69-90 mm, kolor jednolicie żółty, lecz z ciemniejszymi znaczeniami na karapaksie i tergitach. V segment metasomy ciemniejszy. Samce mają 30-39 zębów na pektynach, samice 26-38. Występuje w Egipcie oraz Sudanie.

Leiurus abdullahbayrami

Dokonano jedynie krótkiej redeskrypcji. Gatunek mierzy 51-68 mm, liczy odpowiednio dla samca i samicy 36-42 zęby na pektynach oraz 30-35. Występuje w Turcji oraz Syrii.

Leiurus jordanensis

Również w tym przypadku ilość informacji nie przytłacza - 74-115 mm całkowitej długości, 33-37 zębów dla samców oraz 27-31 dla samic, występowanie w Jordanii oraz Arabii Saudyjskiej.

Ogólnie o rodzaju

Leiurus należy do wywodzącego się z Laurazji kladu Buthus, zamieszkującego suche obszary palearktyki. Spośród tej grupy jest najbliżej spokrewniony z Cicileiurus, Odontobuthus oraz Apistobuthus. Prawdopodobnym jest, że należy do grupy buthidów, które do Afryki trafiły z Azji oraz Arabii, co powiązać można ze zdarzeniami tektonicznymi na przestrzeni oligocenu i wczesnego miocenu, które doprowadziły do oddzielenia się płyty arabskiej od afrykańskiej. O nieobecność Leiurus w Azji natomiast obwiniać można barierę w postaci Oceanu Tetydu.

Spośród gatunków z Półwyspu Arabskiego rozróżnia się dwie linie:

• L. haenggii, L. arabicus, L. heberti,
• L. brachycentrus, L. macrocentrus.

Publikacja

Obszerna i bogato ilustrowana publikacja zawiera klucz do rodzaju, porównania gatunków w formie danych tabelarycznych, porównania zdjęć oraz skanów kluczowych elementów morfologicznych oraz wiele innych przydatnych materiałów i informacji.

Bibliografia

• Lowe G, Yağmur EA, Kovařík F. 2014. A review of the genus Leiurus Ehrenberg, 1828 (Scorpiones: Buthidae) with description of four new species from the Arabian Peninsula. Euscorpius. 2014 (191):1-131.